Có một thế hệ của dân tộc Việt nam đă làm nên được những kỳ tích hiển hách,trong những điều kiện cực kỳ khó khăn dường như không tưởng.Thế hệ đó ở bất kỳ lĩnh vực nào ,ở bất cứ vị trí nào trong xă hội dù là giản dị và khiêm tốn nhất họ cũng đều hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ cuộc đời của ḿnh .Và Tổ quốc nhờ có thế hệ những con người này mà trở nên Anh hùng vẻ vang. Thế hệ đó được gọi là Thế Hệ Vàng của dân tộc Việt nam.Ngành Y cũng vậy cũng có những Thế hệ vàng của ḿnh với những con người xuất sắc ,lừng danh trong Y học nước nhà.Tuy vậy là những người vào ngành Y muộn hơn nên tất nhiên chúng tôi đă bị thiệt tḥi khi không được học nhiều ở lớp tiền bối xuất sắc đó .Trước đó chúng tôi dường như chỉ được nghe kể về họ như những huyền thoại vĩ đại nhưng xa vời. Nhưng may mắn thay tôi là lớp học tṛ gần như cuối cùng đă được học ,được quan sát cách làm việc, được gần gũi hàng ngày với một trong những con người vĩ đại của nền Y học Việt nam:GS Đặng Văn Chung.

Ngày lên lớp đầu tiên,khi thầy vào giảng bao giờ cùng có một GS ở một lĩnh vực khác trợ giảng với Thầy.Nh́n thầy chúng tôi có cảm giác đó là một ông già rất đỗi hiền lành, gần gũi và hơi chậm chạp, Thầy có đôi mắt ánh lên vẻ hóm hỉnh thông minh hiền hậu. ( Lúc đó vào khoảng năm 1996-1997) thầy đă 83-84 tuổi rồi .Nhưng khi bắt đầu bài giảng là thầy toát lên vẻ sắc sảo nhanh nhẹn, linh hoạt uyên bác đến lạ kỳ.Chúng tôi những lũ học tṛ tinh nghịch đă rất lấy làm khoái chí khi thấy những GS trợ giảng ,đó là những ông thầy khác đều là những người đứng đầu một ngành khoa học. Những con người từng rất đạo mạo khắt khe nghiêm khắc với học tṛ th́ nay lại phải đứng im thin thít lặng lẽ tâm phục khẩu phục trước sự quở mắng về kiến thức chuyên môn ở rất nhiều lĩnh vực của Thầy.Như vậy đấy trước GS Đặng Văn Chung - tất cả các học tṛ đă phải lộ nguyên h́nh những lỗ hổng kiến thức ,những hiểu biết nông cạn và non nớt của ḿnh ,kể cả những GS đáng kính của chúng tôi.

Để có được một khối kiến thức đồ sộ ,sâu rộng và uyên bác ở hầu như tất cả các lĩnh vực trong Y học như vậy ở Thầy ngoài sự thông minh của trí tuệ,sự say mê với nghề nghiệp, c̣n là một thành quả của sự lao động miệt mài đến vô cùng.Thầy kể với chúng tôi thầy xuống nhà xác hàng ngày và tự tay phẫu tích hàng ngh́n các xác chết để t́m câu trả lời nguyên nhân ,xác định những thiếu sót trong chẩn đoán và điều trị.Thời của Thầy c̣n không có đủ thuốc sát trùng ở nhà xác,cách duy nhất lúc đó là lấy tro bếp đẻ sát trùng.Thầy hài hước kể rằng có lần đang say mê làm việc ,Thầy đă phát hoảng khi một cánh tay do co cơ của người chết đánh vào mặt ḿnh. Thầy nói với chúng tôi chính người chết mới là người thầy công tâm nhất với bác sỹ chúng ta.Chúng con biết vậy nhưng cũng xin vái Thầy v́ có lẽ chẳng ai dám làm được như Thầy vậy.

Có một thực tế là các bác sỹ chúng tôi mỗi người chỉ thạo một lĩnh vực chuyên khoa của ḿnh ,c̣n những chuyên khoa khác phải tin vào kết luận của các BS lĩnh vực đó.Thế mà đă có những lần Thầy xem kết quả xét nghiệm Thầy đă bắt mang trả ngay tức khắc và bắt làm lại ,và kết quả đúng như vậy.Thầy nói tôi đă tự tay làm những xét nghiệm này nhiều lần và không thể có kết quả vô lư như vậy.Thật là tâm phục khẩu phục .
Một lần các GS trợ giảng cũng muốn thử tài Thầy chăng? Hoặc muốn học thêm ǵ đó ở Thầy nên thường th́ hay đưa những bệnh nhân cực khó , những bệnh nhân đă được các GS, bác sỹ nhiều lớp đă xem đi xem lại nhiều lần,với,những nhận xét bệnh án dầy hàng tập.Mọi thứ dường như đă được xem xét kỹ đến mức dường như không có chuyện ǵ để nói hoặc giảng thêm ǵ ở đây cả.Một trường hợp như vậy Thầy Chung đă xem : Một bệnh nhân gầy g̣, ốm o suy kiệt khi ở giai đoạn cuối của bệnh tật, có một cái tên thuần túy Việt nam và ở một vùng quê nghèo. Thật bất ngờ khi Thầy bảo ngay sau khi vừa sờ vào người bệnh nhân :" Đây là người lai tây " .Vậy là bao nhiêu GS ,bác sỹ đă bỏ sót chi tiết quan trọng của việc khai thác tiền sử bệnh nhân.Tại sao thầy biết ngay vậy? Chúng tôi hỏi.Thầy nói đó là sự quan sát tỷ lệ giải phẫu đầu,mặt cổ ,tay chân của người châu Âu khác với người châu Á.
Thầy đă giảng cho chúng tôi một cách say sưa và dễ hiểu.Những vấn đề khó khăn phức tạp và vô tận của kiến thức khoa học Y học đă được Thầy biến thành những điều giản dị , thú vị và hấp dẫn chúng tôi.Kiến thức của Thầy
dường như vô tận.Một sợi tóc Thầy có thể nói về những hiểu biết về nó hàng giờ đồng hồ.Bọn học tṛ chúng tôi hay lười và chỉ muốn nghỉ.Có hôm Thầy say sưa quá đă hơn 1 giờ trưa ,không biết làm thế nào để được nghỉ ,với áp lực của các bạn,tôi là lớp trưởng đă nghĩ ra một mẹo:đánh rơi cặp đánh "rầm" .Thế là Thầy giật ḿnh ,tôi lư nhí xin phếp Thầy cho lớp nghỉ,Thầy bật cười và tha thứ cho sự nghịch ngợm của học tṛ.
Có lần nhân sự thân mật giản dị gần gũi của Thầy, tôi đă dám hỏi cả những vấn đề khó nói trong Y học lúc bấy giờ .Và thật bất ngờ Thầy nói thầy đă " có đến 2 gian rưỡi sách về vấn đề đó " .Nhờ đó mà tôi đă thấy được phần nào sự uyên bác, sâu sắc, cương trực và trung thực của Thầy ở tất cả những lĩnh vực Y học .
Nói và viết về Thầy GS Đặng Văn Chung đă có quá nhiều, cũng như cả một di sản đồ sộ mà Thầy đă để lại cho chúng ta.Tôi chỉ là một học tṛ rất nhỏ trong rất nhiều thế hệ học tṛ của Thầy.Tuy nhiên nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Thầy (1913-2013) từ một góc nh́n hạn hẹp xin được phép kể vài kỷ niệm để tưởng nhớ đến một người Thầy thuốc ,Thầy giáo vĩ đại đặc biệt mà tôi đă may mắn đă chứng kiến và được nhận là học tṛ.V́ chỉ 3 năm sau đó (1999) "Cây đại thụ của nền Y học Việt nam" măi măi ra đi.

- Đỗ Thiên Đồng-